آمونیوم چهارظرفیتی (Quaternary Ammonium Compounds یا به اختصار Quats) با کد محصول DMB 0040 یک گروه از مواد ضدعفونی‌کننده و شوینده کاتیونی هستند که به‌طور گسترده برای کنترل میکروارگانیسم‌ها و تمیزکاری صنعتی و بهداشتی استفاده می‌شوند.

معرفی و مشخصات

• فرمول کلی: R₄N⁺ X⁻ (چهار گروه آلکیلی یا آریل روی یک اتم نیتروژن، به‌همراه یک آنیون مثل کلرید یا برومات)
• شکل ظاهری: مایعات شفاف یا محلول‌های غلیظ بی‌رنگ تا مایل به زرد
• ویژگی شیمیایی:
  • کاتیونیک (بار مثبت در محلول)
  • پایدار در pH خنثی و کمی قلیایی
  • کاهش‌دهنده کشش سطحی → خاصیت شویندگی و نفوذ بالا
• بو: ملایم تا کمی عطری (بسته به افزودنی‌ها)

کاربردهای اصلی

1. بهداشت و ضدعفونی عمومی
   • سطوح بیمارستانی، تجهیزات آزمایشگاهی، آشپزخانه‌های صنعتی
2. صنایع غذایی و نوشیدنی
   • تمیزکاری و گندزدایی تجهیزات فرآیند (CIP) و سطوح تماس با غذا
3. کشاورزی و دامداری
   • ضدعفونی سالن‌ها، آبخوری‌ها و تجهیزات پرورش طیور و دام
4. صنایع آب و تصفیه‌خانه‌ها
   • کنترل رشد بیولوژیکی جلبک‌ها و باکتری‌ها در سیستم‌های بسته
5. محصولات بهداشتی و شوینده‌ها
   • شامپو فرش، اسپری ضدبو، ضدعفونی‌کننده‌های خانگی

ویژگی‌ها و مزایا

• اثر سریع بر باکتری‌ها، قارچ‌ها و برخی ویروس‌ها پوشش‌دار
• فعال در غلظت پایین (معمولاً 200–400 ppm در استفاده بهداشتی)
• خاصیت دوگانه شویندگی + ضدعفونی‌کننده
• نسبتاً پایدار و با بوی ملایم
• غیر خورنده در غلظت معمول

محدودیت‌ها و ملاحظات

• اثربخشی کمتر بر ویروس‌های بدون پوشش (مثل نوروویروس)
• حساس به سختی بالای آب (یون‌های کلسیم و منیزیم می‌توانند عملکرد را کم کنند)
• کف‌کنندگی زیاد در برخی فرمول‌ها
• باقی‌ماندن لایه نازکی روی سطح (می‌تواند مزیت یا عیب باشد بسته به کاربرد)

ایمنی و نگهداری

• خطرات: تحریک‌کننده چشم و پوست، بلعیدن مضر، سمی برای آبزیان
• تجهیزات حفاظت: دستکش، عینک ایمنی، تهویه مناسب
• نگهداری: در ظروف پلی‌اتیلن یا HDPE، دور از مواد آنیونی (مثل شوینده‌های معمولی)، دمای 5–30°C
• کدهای خطر GHS: H315 (تحریک پوست)، H319 (تحریک چشم)، H400 (خطرناک برای محیط آبی)

📌 جمع‌بندی:

آمونیوم چهارظرفیتی DMB 0040 یک ضدعفونی‌کننده شیمیایی کاتیونی چندکاره است که علاوه‌ بر قابلیت ضد میکروبی، خاصیت تمیزکنندگی خوبی دارد. در مقابل گلوتارآلدهید یا پراستیک اسید، بوی ملایم‌تر و خورندگی کمتر دارد، ولی طیف اثر آن محدودتر است و در تماس با شوینده‌های آنیونی بی‌اثر می‌شود.